نوار عصب و عضله تست بسیار مهمی است که برای تشخیص بسیاری از بیماریهای اعصاب محیطی همچون نوروپاتی ، گیر افتادن عصب، قطع و فلجی عصب و همچنین بسیاری از بیماریهای عضلانی همچون میو پاتی کاربرد دارد. یکی از فعالیتهای اصلی این کلینیک ، انجام نوار عصب و عضله است.
نوار عصب و عضله براي تشخيص بسياري از بيماريهاي اعصاب محيطي و بيماريهاي عضلاني كاربرد دارد. اغلب افرادي كه به كلينيك نوار عصب مراجعه ميكنند از خواب رفتگي دستها يا پاها ، دردهاي تيركشنده، ضعف اندامها و يا سابقه تصادف و آسيب ديدگي عصب شاكي مي باشند. نوار عصب با تحريكات الكتريكي خفيف بر روي عصب و ثبت تحريكات انجام ميشود و نوار عضله نيز با استفاده از سوزنهاي ظريف قابل انجام است. در اين قسمت اطلاعات تكميلي در رابطه با اين تست ارايه خواهد شد كه بيشتر براي پزشكان قابل فهم و استفاده مي باشد.
نوار عصب و عضله
نوار عصب و عضله که به اختصار EMG ، NCV خوانده می شوند، به طور گسترده در تشخیص بیماریهای عصبی و عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند و با ابداع روشهای جدید تشخیصی روز به روز بر کاربرد آن افزوده می شود. بیمارانی که به کلینیک نوار عصب و عضله مراجعه می نمایند، اغلب از پاراستزی، درد، ضعف ماهیچه ها و احساس خواب رفتگی در دستها یا پاها شکایت می کنند. کاهش حس، ضعف ماهیچه ها و تغییر رفلکسهای عمقی نیز از جمله یافته های کلینیکی است که در معاینه بیمار قابل مشاهده است. در اینجا به اختصار در رابطه با نوار عصب و عضله به تفکیک توضیح داده و سپس کاربردهای بالینی آنها را بررسی می نماییم.
الف) نوار عصب (Nerve Conduction Study): در نوار عصب، اعصاب حسی و حرکتی به طور جداگانه مورد بررسی قرار می گیرند. برای بدست آوردن موج حسی، عصب مورد نظر را با استفاده از تحریکات الکتریکی تحریک نموده و در نقطه ای دیگر که توسط عصب حسی، عصب دهی می شود، ثبت می گردد. به طور مثال برای بدست آوردن موج حسی عصب مدیان، عصب فوق را در مچ تحریک داده و از انگشت سوم دریافت می شود. موج ثبت شده یک موج کم دامنه در حد چند میکرو ولت می باشد. برای ثبت موج حرکتی که یک موج بزرگ و در حد چند میلی ولت می باشد، شبیه به موج حسی، تنهٔ عصب را تحریک نموده و الکترودهای ثبت کننده بر روی عضله ای که توسط آن، عصب دهی می شود، قرار می دهند. به طور مثال، برای ثبت موج حرکتی مدیان، عصب فوق را در مچ تحریک داده و از طریق عضله ی Abductor pollicis brevis دریافت می شود.
به طور کلی در نوار عصب، سرعت هدایت عصبی و دامنه ی موج مهم می باشد و با مقایسه نمودن آنها با طرف سالم و یا اعداد نرمال جامعه، نوع بیماری عصبی و شدت آن بررسی می شود. در ضایعات عصبی، در صورتیکه میلین اعصاب درگیر باشند، سرعت هدایت عصبی (NCV) کاهش نشان می دهد، اما اگر آکسونهای اعصاب درگیر شوند (که اغلب شدیدتر از درگیری میلین به تنهایی است) دامنه ی موج کاهش می یابد.
نمونه موج عصب حسی در بالا و عصب حرکتی در پایین
ب) نوار عضله: در نوار عضله یا الکترومیوگرافی، با استفاده از یک الکترود سوزنی ظریف، فعالیتهای الکتریکی ماهیچه در وضعیتهای مختلف (در حالت استراحت و فعالیت) مورد مطالعه قرار می گیرد. ماهیچه نرمال، در حالت استراحت هیچگونه فعالیتی ندارد اما در صورتی که ضایعه ای در عصب و یا عضله وجود داشته باشد، موج های غیر طبیعی ظاهر می شوند که فعالیتهای خودبخودی یا Spontaneous activity خوانده می شوند. این پتانسیل ها شامل موج های متفاوتی بوده که برحسب نوع بیماری متفاوت خواهد بود. به طور مثال، در صورتی که عصب یک عضله قطع شود، ۲ تا ۳ هفته بعد، موجهایی ظاهر میشوند که پتانسیلهای دی نرواسیون (Denervation potentials) نامیده می شوند. موجهای فوق شامل موجهای فیبریلاسیون و یا موجهای مثبت بوده که وجود آنها نشانه یک یافته ی غیر طبیعی است و به دلیل دی پلاریزه شدن خودبخودی یک فیبر ماهیچه ای ایجاد می شوند که به طور منظم تکرار می گردند. علاوه بر موجهای فوق، موجهای فاسیکولاسیون و میوتونی و موجهای دیگری نیز در بیماریهای مختلف ممکن است ظاهر شوند که خارج از محدوده بحث ماست.
بررسی وضعیت ماهیچه در حالت فعالیت برای افتراق میوپاتی از نوروپاتی اختصاصی تر است. در این حالت، پتانسیل عمل واحدهای موتور (Motor unit action potentian) مورد بررسی قرار گرفته و برحسب میزان دامنه، طول (duration)موج و نحوه ی فراخوانی واحدهای موتور، عضلات نوروپاتیک از میوپاتیک افتراق داده می شوند. به طوری که در عضلات نوروپاتیک، پتانسیل عمل واحدهای موتور اغلب دارای دامنه، طول و فرکانس بیشتری بوده در حالیکه در عضلات میوپاتیک، پتانسیل عمل واحدهای موتور اغلب دارای دامنه و طول کمتر از نرمال بوده و به طور زود هنگام فرا خوانده می شوند. ضمناً تعداد فازها در هر دو بیماری ممکن است بیش از نرمال بوده که برای هیچ یک از آنها اختصاصی نیست.
نمونه ای از پتانسیل عمل واحدهای موتور در زیر نمایش داده شده است.
نمونه ای از پتانسیل عمل واحدهای موتور
ادامه در صفحه بعد ( كاربردهای بالينی نوار عصب)
فیلم زیر که توسط کلینیک دکتر ساعد رحیمی نژاد دوبله گردیده با زبانی ساده نحوه انجام و کاربردهای بالینی نوار عصب و عضله را بیان می کند.