پوکی استخوان و شکستگی های بدنبال آن بخصوص در خانمها پس از یائسگی بسیار شایع است که پیشگیری و درمان آن از اهمیت زیادی برخوردار است.سنجش تراکم استخوان برای بررسی پوکی استخوان دقیق ترین راه تشخیصی است.
تراکم استخوان چیست؟
از ابتدای تشکیل جنین به تدریج کلسیم در استخوان ها رسوب می کند و در زمان رسیدن به سن بلوغ و جوانی در بیست سالگی، استخوان ها کاملا متراکم می شوند وهرچه فضای خالی و خلل و فرج ریز در استخوانها کمتر باشد تراکم استخوان بیشتر است. عوامل ژنتیکی و میزان ویتامین D ومصرف کلسیم در کودکی و نوجوانی در میزان تراکم استخوان نقش دارد.
روش اندازه گیری تراکم استخوان :
DEXA که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند.
با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده می شود.
موارد استفاده از سنجش تراکم استخوان :
سنجش تراکم استخوان بیشتر در کسانی استفاده می شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. معمولا خانم ها پس از یائسگی تراکم استخوان کم میشود و خانم های بالای 65 سال بهتر است که تست تراکم استخوان را انجام دهند .
-بروز شکستگی استخوان بعد از یک ضربه خفیف
-ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی های مکرر مهره
-مصرف کورتون به مدت طولانی ( مصرف این دارو موجب پوکی استخوان می شود)
-بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از 45 سال
-آمنوره یا قطع پریود های قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یک سال
-وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی و یا بیماری سلیاک
-سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری
-کم بودن شدید وزن به صورتی که BMI کمتر از 19 باشد.
تفسیر تست تراکم استخوان
نتایج نرمال
نتایج آزمون معمولا به صورت یک T-score و Z-score گزارش می شود.
T-score مقایسه تراکم استخوان با زنان جوان سالم است.
Z-score مقایسه تراکم استخوان با مردم هم سن، جنس و نژاد شما است.
با هر نمره، یک عدد منفی وجود دارد و به این معنی است که شما استخوان نازک تر از متوسط دارید هر چه آن شماره منفی تر باشد خطر ابتلا به شکستگی استخوان بالاتر است.
محدوده نرمال T - score صفر تا -1 یا بالاتر از صفر .
اگر T- score شما بین 1- و 2.5 - باشد مراحل اولیه از دست دادن استخوان (استئوپنی) وجود دارد.
اگر T- score شما در زیر 2.5 - ( عدد منفی تر باشد ) احتمال پوکی استخوان بالاتر است.
تفسیر Z - score
تست BMD شما ممکن است با افراد دیگر از سن، جنس، نژاد مقایسه شود. این Z- score نامیده می شود.
منفی ( - ) ارزش بدان معنی است که استخوان های شما را نازک تر (تراکم استخوان پایین تر) و ضعیف تر از بسیاری از افراد در گروه سنی خود است.
مثبت ( + ) مقدار مثبت بدان معنی است که استخوان های شما را ضخیم تر و قوی تر از بسیاری از افراد در گروه سنی خود است.
مشکلاتی که ارزش تست BMD را کاهش می دهد عبارتند از:
برخی از داروها.
سرطان، مانند میلوم متعدد.
سندرم کوشینگ ، پرکاری تیروئید، هیپرپاراتیروئیدیسم.
بیماری های ستون فقرات، مانند اسپوندیلیت انکیلوزان.
یائسگی زودرس.
کمبود ویتامین D.