دنده گردنی
دنده گردنی حاصل رشد مادرزادی بیش از حد استخوانی یا فیبری زائده دنده ای مهره گردنی هفتم می باشد . این وضعیت در بعضی موارد بویژه در جوانان موجب بروز اختلالات نورولوژیک یا عروقی در اندام فوقانی می شود .
پاتولوژی دنده گردنی
رشد بیش از حد زائده دنده ای می تواند یکطرفه یا دو طرفه باشد . این ضایعه می تواند به هر اندازه ای باشد . از یک برجستگی کوچک استخوانی که اغلب با یک دنباله فیبرو همراه است تا یک دنده کامل . شریان ساب کلاوین وتنه تحتانی شبکه بازویی بر روی دنده قوس می زند . در برخی موارد تنه عصبی بر روی دنده , تحت فشار قرار گرفته و آسیب می بیند . در این موارد تظاهرات عصبی ظاهر می شود . تظاهرات عروقی نیز احتمالا به طور مشابهی در اثر وارد آمدن آسیب به شریان ساب کلاوین ایجاد شده ناشی از فرستادن آمبولی های مکرر به عروق محیطی اندام فوقانی است .
علایم بالینی دنده گردنی
دنده گردنی در اکثر موارد بی علامت است . در صورت وجود , علایم معمولا در ابتدای دوران بلوغ ظاهر می شوند . علایم ممکن است به صورت نورولوژیک , عروقی یا ترکیبی از هر دو باشد . تظاهرات نورولوژیک شامل علایم حسی و حرکتی می باشند . علایم حسی شامل درد و پاراستزی در ساعد و دست می باشد که در سمت مدیال ( اولنار) مشخص تر بوده و اغلب با تغییر دادن وضعیت بازو به طور موقت برطرف می شود . علایم حرکتی نیز به صورت ضعف پیشرونده دست به همراه اشکال در انجام حرکات ظریف است . در معاینه معمولا ناحیه ای در ساعد یا دست وجود دارد که دچار اختلال حسی - گاهی به صورت بی حسی کامل - می باشد . ممکن است تحلیل عضلات تنار یا عضلات interosseous و هیپوتنار وجود داشته باشد . تظاهرات عروقی از سیانوز ساعد و دست تاگانگران انگشتان متغیر است . نبض رادیال ممکن است ضعیف بوده یا آنکه وجود نداشته باشد .
تظاهرات رادیوگرافیک دنده گردنی
رادیوگرافی دنده غیر طبیعی را نشان می دهد . در صورتی که اندازه آن کوچک باشد به بهترین شکلی در نماهای مایل دیده می شود . در موارد مشکوک به انسداد عروقی به آرتریوگرافی نیاز است .
درمان دنده گردنی
درمان بستگی به شدت علایم و نشانه های بیمار دارد . در موارد خفیف فیزیوتراپی به صورت ورزش های مناسب برای بهبودی توان عضلات بالا برنده شانه کافی می باشد .
در مواردی که علایم نورولوژیک یا عروقی کاملا مشخص بوده و بویژه اگر شدت این علایم رو به افزایش باشد می توان استفاده از عمل جراحی را توصیه نمود . ابتدا عضله اسکالن قدامی باز می شود . در صورتی که این عمل نتواند موجب برداشته شدن فشار از روی عصب تحتانی شود بایستی اسکالن میانی را باز نموده و دنده غیر طبیعی را برداشت . پیش از آن که تغییرات غیر قابل برگشت در اندام ایجاد شود می توان انسداد شریان ساب کلاوین را با پیوند وریدی ترمیم نمود .
نکته مهم :
گاهی تظاهرات نورولوژیک مشخص کننده دنده گردنی در مواردی ایجاد میشود که هیچگونه اختلال استخوانی وجود ندارد.این موارد می تواند بدلیل گیر افتادن اعصاب بین اولین دنده و کلاویکل ( costoclavicular ) و یا بین دنده اول و عضله اسکالن قدامی ایجاد شود. در این موارد بایستی عضله اسکالن قدامی و اسکالن میانی را باز نموده و شبکه بازویی را در معرض دید قرار داد. در صورت لزوم می توان دنده اول را نیز برداشت.
بطور کلی وجود اینگونه علایم نورولوژیک یا عروقی که بدلایل متفاوتی میتواند ایجاد شود را Thoracic outlet syndrome می گویند.که به سه دسته کلی تقسیم بندی می گردد:
1) نوروژنیک ( neurogenic TOS ) با درگیری ترانک تحتانی شبکه بازویی که در نوار عصب و عضله یافته های درگیری شبکه بازویی وجود دارد.که افت دامنه عصب حرکتی مدیان و عصب حسی اولنار از مشخصه آن می باشد و در معاینه نیز ممکن است آتروفی عضله تنار و در موارد کمتر هیپوتنار مشاهده گردد.
2) عروقی ( vascular TOS )با درگیری شریان ساب کلاوین و از بین رفتن یا ضعف نبض رادیال مشخص میشود.
3) مبهم ( disputed TOS ) در این حالت بیمار علایم مربوطه همچون پارستزی را دارد اما در گیری عروق یا شبکه بازویی بطور مشخص دیده نمی شود. در این موارد، درمان بصورت کانسرواتیو می باشد و جراحی ،اغلب سبب چسبندگی و بدتر شدن علایم می گردد.