تست های پتانسیل های تحریکی (Evoked Potentials)
تحریک ارگانهای حسی و یا اعصاب محیطی، پاسخی را در نواحی مشخصی از کورتکس و همچنین نواحی پایین کورتکس (Subcortical) که پاسخ را رله می کنند ایجاد می نماید. این پاسخها توسط روشهای پیشرفته کامپیوتری که قادر به ثبت موجهای far-field می باشند قابل دریافت است.
۳ نوع از تستهای فوق بیش از بقیه، در کلینیک جهت تشخیص بیماریهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند كه در ادامه توضیحات مختصری در رابطه با هر یک از تستهای فوق آمده است.
۱- نوارعصب بینایی [(VEP) Visual Evoked Potential]:
تحریک رتین توسط نور (که معمولا بوسیله ی تلویزیون های شطرنجی صورت می گیرد) سبب تولید موجی می شود که توسط اعصاب بینایی به کورتکس مغز فرستاده شده و در ناحیه لب اکسیپوت قابل دریافت است. شکل موج از یک فرد به فرد دیگر نسبتاً ثابت بوده و تأخیر زمانی (latency) و دامنه ی موج در محدوده نرمال قابل تعریف و اندازه گیری است. بنابراین در صورت وجود ضایعه ای در راههای بینایی از جمله اعصاب بینایی، کیاسما و بعد از کیاسما، شکل، دامنه و تأخیر زمانی موج تغییر خواهد کرد.
از VEP برای تشخیص بیماری و التهاب اعصاب بینایی (Optic Neuritis) و همچنین تشخیص اسکلروز مولتیپل (MS) استفاده می شود. اعصاب بینایی، یکی از شایعترین محلهای درگیر در بیماری MS است و گاهی اوقات بدون وجود علایم چشمی، افزایش تأخیر زمانی موج قابل مشاهده است و به طور کلی در ۷۵٪ بیماران مبتلا به definite MS این یافته وجود خواهد داشت. گرچه حساسیت MRI در تشخیص MS از VEP بیشتر است اما گاهی اوقات MRI طبیعی، اماVEP غیر طبیعی است و از طرف دیگر، در صورتی که هر سه تست پتانسیل های تحریکی شامل SEP ،VEP و ABR) AEP) با هم انجام شوند، حساسیت آنها از MRI بیشترخواهد بود.
۲- نوار عصب شنوایی [Auditory Evoked Potential (AEPیا ABR )]:
در صورتیکه راههای شنوایی توسط صدا تحریک شوند، موجهایی را می توان در نزدیکی گوش ثبت نمود که هر موج قسمتی از راه شنوایی را مشخص می نماید. به طور کلی ۷ موج قابل ثبت است که ۵ موج اول آن از نظر کلینیکی دارای اهمیت است. به طور مثال موج I مربوط به اعصاب شنوایی، موج II, مربوط به pons و موج V مربوطه به Midbrain می باشد و بسته به اینکه تأخیر زمانی (latency) کدامیک از موجها افزایش یافته باشد محل ضایعه قابل تشخیص خواهد بود. بنابراین باAEP می توان کل مسیر شنوایی از عصب شنوایی تا Brain Stem را مورد بررسی قرار داده و وجود ضایعات در هر قسمت را با دقت و حساسیت بالایی تشخیص داد.
با توجه به اینکه تست AEP برخلاف نوار گوشهای معمولی احتیاج به همکاری بیمار ندارد، بنابراین از این روش می توان برای بررسی راههای شنوایی در کودکان کم سن و سال و حتی نوزادان نیز استفاده نمود. همچنین در بیماران هیستریک و یا افرادی که تمارض به کاهش شنوایی دارند می توان از این تست کمک گرفت. علاوه بر موارد ذکر شده، در بیماری MS نیز در ۶۰٪ موارد افزایش تأخیر زمانی امواج قابل مشاهده است. تومورهای ناحیه ی Cerebellopontine Angle نیز تغییراتی را در AEP ایجاد خواهند کرد و استفاده از AEP یکی از راههای تشخیصی تومورهای فوق به حساب می آید.
۳- نوار عصب حسی مرکزی [(SEP) Somatosensory Evoked Potential] :
تکنیکهای معمولی بررسی کننده اعصاب حسی، اغلب، قسمتهای دیستال اعصاب محیطی را بررسی می نمایند در حالیکه در SEP کل مسیر آوران (Afferent Fibers) تا کورتکس مورد بررسی قرار می گیرد. جهت ثبت موج، یکسری تحریکات الکتریکی (به طور متوسط ۲۰۰ تا ۴۰۰ تحریک) بر روی اعصاب مدیان یا اولنار در مچ دست و اعصاب پرونتال در زانو و یا تیپیال در مچ پا داده میشود و امواج از مناطق مختلفی در مسیر ثبت میگردند. موج اصلی SEP از طریق لب پریتال دریافت می گردد که تأخیر زمانی مشخصی دارد و افزایش قابل ملاحظه زمان ثبت شده، نشانه وجود ضایعه در مسیر عصب آوران خواهد بود. به طور کلی مهمترین کاربرد بالینی SEP، تشخیص بیماری MS است. در MS به دلیل از بین رفتن میلین اعصاب، سرعت هدایت کم شده و تأخیر زمانی امواج، افزایش می یابد و در definite MS در ۶۷ ٪ موارد اختلال در امواج SEP مشاهده گردیده است. گرچه احتمال اختلال در امواج SEP در بیمارانی که اختلال در حس لامسه، حسی وضعیت و vibration دارند، بسیار زیاد است اما در بیماران بدون علامت و M.S نهفته نیز احتمال افزایش تأخیر زمانی وجود دارد.
همچنین در بسیاری از ضایعات نخاعی همچون میلوپاتی، تومورهای نخاعی و سیرینگومیلیا، اختلال در امواج SEP ایجاد می شود. در ضایعات گسترده نخاعی در اغلب موارد امواج از کورتکس قابل دریافت نیست اما در ضایعات موضعی، افزایشی تأخیر زمانی مشاهده می شود.
ادامه در صفحه بعد ( خلاصه مطالب مهم نوار عصب )